Hướng dẫn 2202/HD-CHK

HƯỚNG DẪN

THỰC HIỆN THÔNG TƯ SỐ 46/2013/TT-BGTVT NGÀY 25/11/2013 CỦA BỘ TRƯỞNG BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI VỀ HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN CHẾ ĐỘ KỶ LUẬT LAO ĐỘNG ĐẶC THÙ ĐỐI VỚI NHÂN VIÊN HÀNG KHÔNG

Ngày 25/11/2013 Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải (Bộ GTVT) đã ban hành Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT hướng dẫn thực hiện chế độ kỷ luật lao động đặc thù đối với nhân viên hàng không (sau đây gọi tắt là Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT) Để Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT được triển khai thực hiện một cách thống nhất và hiệu quả, Cục Hàng không Việt Nam (Cục HKVN) hướng dẫn như sau:

A. KHÁI QUÁT THÔNG TƯ

Kết cấu của Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT gồm 9 Điều; mục đích hướng dẫn chi tiết thực hiện nội dung quy định tại tiết a, khoản 1, Điều 70 quy định về “Nhân viên hàng không” của Luật Hàng không dân dụng Việt Nam năm 2006, gồm những nội chính dung như sau:

1. Phạm vi điều chỉnh và Đối tượng áp dụng

2. Chế độ kỷ luật lao động đặc thù

3. Thẩm quyền áp dụng chế độ kỷ luật lao động đặc thù

4. Quy định về tạm đình chỉ công việc đối với nhân viên hàng không

5. Quy định về sử dụng nhân viên hàng không vi phạm kỷ luật lao động đặc thù

6. Trách nhiệm của người sử dụng lao động hoạt động trong lĩnh vực hàng không dân dụng

7. Hiệu lực và Điều khoản thi hành

B. NỘI DUNG CHÍNH CỦA THÔNG TƯ SỐ 46/2013/TT-BGTVT

I. VỀ PHẠM VI ĐIỀU CHỈNH VÀ ĐỐI TƯỢNG ÁP DỤNG

Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT quy định phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng là “Nhân viên hàng không” và “Người sử dụng lao động, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc áp dụng chế độ kỷ luật lao động đặc thù đối với các chức danh nhân viên hàng không”.

Để hiểu rõ và hiểu đầy đủ hơn về “Kỷ luật lao động đặc thù”, “Nhân viên hàng không” và “Người sử dụng lao động, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc áp dụng chế độ kỷ luật lao động đặc thù đối với các chức danh nhân viên hàng không”, cần lưu ý như sau:

1. Về kỷ luật lao động đặc thù

Trong lĩnh vực hàng không dân dụng, an toàn là mục tiêu số một. Việc tuân thủ các điều ước quốc tế, các quy định, tiêu chuẩn của Tổ chức hàng không dân dụng quốc tế (ICAO) về an toàn hàng không là đặc biệt quan trọng. Do vậy, yêu cầu nhân viên hàng không phải có ý thức tự giác tuân thủ pháp luật, các quy trình khai thác, cung cấp dịch vụ hàng không và thái độ làm việc để đảm bảo an toàn tuyệt đối.

Theo thống kê, các sự cố an toàn hàng không thế giới và Việt Nam phần lớn là do yếu tố con người gây ra. Việc tuân thủ quy trình, chế độ làm việc, chấp hành kỷ luật lao động được xem là một trong các nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ và an toàn hàng không.

Thông thường, các doanh nghiệp được tổ chức, hoạt động theo Luật doanh nghiệp và việc quản lý, sử dụng lao động được thực hiện theo quy định của Bộ Luật lao động và các văn bản hướng dẫn thi hành Bộ Luật lao động.

Tuy nhiên, đối với ngành Hàng không dân dụng Việt Nam, ngoài việc tuân thủ pháp luật Việt Nam còn có trách nhiệm tuân thủ các quy định, quy trình, quy chuẩn của Tổ chức HKDD quốc tế (ICAO) nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối trong hoạt động hàng không dân dụng nhất là trong quá trình khai thác và cung cấp dịch vụ hàng không của các đơn vị, trong đó nhân viên hàng không là đối tượng trực tiếp thực hiện. Ngoài các quy định chung của pháp luật về lao động, nhân viên hàng không còn phải chịu sự điều chỉnh theo Luật Hàng không dân dụng, hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về hàng không và các phụ ước (Annex) quốc tế về hàng không.

Mặt khác, theo quy định của Bộ luật lao động, việc thi hành kỷ luật đối với người lao động áp dụng các hình thức từ khiển trách đến sa thải, mặc dù vậy việc áp dụng các hình thức kỷ luật này chưa giải quyết thỏa mãn được các yêu cầu cụ thể đối với nhân viên hàng không khi có các hành vi vi phạm gây mất an toàn hàng không hoặc có nguy cơ gây mất an toàn hàng không. Nhiều trường hợp nhân viên hàng không khi vi phạm kỷ luật lao động bị xử lý kỷ luật nhưng chưa đến mức độ sa thải và vẫn được làm việc ở vị trí hiện tại, điều này gây trở ngại cho các đơn vị sử dụng nhân viên hàng không bởi các hành vi vi phạm có nguy cơ tiềm ẩn gây mất an toàn hàng không cao như (uống rượu, bia trong khi thực hiện nhiệm vụ, nghiện ma túy, đánh bạc, gây rối, làm mất an ninh, trật tự tại nơi làm việc…).

Để đáp ứng công tác quản lý nhà nước về HKDD và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp hàng không hoạt động đảm bảo an toàn, hiệu quả, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải đã ban hành Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT ngày 25/11/2013 “Hướng dẫn thực hiện chế độ kỷ luật lao động đặc thù đối với nhân viên hàng không”

Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT ra đời đã tạo được cơ sở pháp lý quan trọng để giải quyết những vướng mắc nêu trên của doanh nghiệp đồng thời là công cụ để duy trì kỷ luật lao động mang tính đặc thù trong hoạt động Hàng không dân dụng Việt Nam.

Bên cạnh Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT Bộ Giao thông vận tải ban hành 02 Thông tư:

- Thông tư số 61/2011/TT-BGTVT ngày 21/12/2011 quy định về nhân viên hàng không, cơ sở đào tạo, huấn luyện nghiệp vụ nhân viên hàng không và cơ sở đánh giá trình độ tiếng Anh nhân viên hàng không (thay thế Quyết định số 19/2007/QĐ-BGTVT ngày 04/4/2007) sau đây gọi tắt là “Thông tư số 61/2011/TT-BGTVT” quy định cụ thể về nhân viên hàng không;

- Thông tư số 42/2011/TT-BGTVT ngày 01/6/2011 “Hướng dẫn thực hiện chế độ thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi đối với người lao động làm các công việc có tính chất đặc thù trong ngành hàng không” mà trong đó chủ yếu là nhân viên hàng không.

Như vậy chế độ kỷ luật lao động đặc thù được hiểu là chế độ kỷ luật lao động áp dụng cho người lao động hoạt động trong lĩnh vực hàng không dân dụng và trực tiếp là nhân viên hàng không.

2. Về nhân viên hàng không

Theo quy định tại Điều 68 Chương IV của Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (HKDDVN) năm 2006 quy định: Nhân viên hàng không là những người hoạt động liên quan trực tiếp đến bảo đảm an toàn hàng không, an ninh hàng không, khai thác tàu bay, vận chuyển hàng không, hoạt động bay và có giấy phép, chứng chỉ chuyên môn phù hợp do Bộ GTVT cấp hoặc công nhận.

Như vậy, tuy cùng làm việc trong một đơn vị của ngành Hàng không Việt Nam, nhưng chỉ có những người hội đủ các yếu tố trên mới được coi là Nhân viên hàng không, còn lại các nhân viên khác được gọi chung là nhân viên ngành hàng không.

Nhân viên hàng không được quy định tại Thông tư số 61/2011/TT- BGTVT bao gồm 14 chức danh và là đối tượng áp dụng chế độ kỷ luật lao động đặc thù được ghi tại Điều 2 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT như sau:

a) Thành viên tổ lái;

b) Giáo viên huấn luyện bay;

c) Tiếp viên hàng không;

d) Nhân viên bảo dưỡng, sửa chữa tàu bay và thiết bị tàu bay;

đ) Nhân viên không lưu;

e) Nhân viên thông báo tin tức hàng không;

g) Nhân viên thông tin, dẫn đường, giám sát hàng không;

h) Nhân viên khí tượng hàng không;

i) Nhân viên điều độ, khai thác bay;

k) Nhân viên thiết kế phương thức bay hàng không dân dụng;

l) Nhân viên tìm kiếm, cứu nạn hàng không;

m) Nhân viên điều khiển, vận hành thiết bị hàng không, phương tiện hoạt động tại khu vực hạn chế của cảng hàng không, sân bay;

n) Nhân viên an ninh hàng không;

o) Nhân viên khai thác mặt đất phục vụ chuyến bay.

Lưu ý:

Thứ nhất: 14 chức danh nêu trên là chức danh gốc phù hợp theo nhóm chuyên môn và mỗi nhóm chuyên môn lại bao gồm các vị trí, công việc cụ thể hơn và được quy định chi tiết tại các văn bản chuyên ngành khác có liên quan. Ví dụ:

(1) Nhân viên không lưu (chức danh đ) theo quy định tại khoản 2 Điều 10 “Quy chế không lưu hàng không dân dụng” ban hành kèm theo Quyết định số 32/2007/QĐ-BGTVT ngày 05/7/2007 của Bộ trưởng Bộ GTVT bao gồm những người làm việc ở các vị trí:

- Nhân viên thủ tục bay;

- Nhân viên thông báo, hiệp đồng bay;

- Kiểm soát viên mặt đất tại sân bay;

- Kiểm soát viên không lưu tại sân bay;

- Kiểm soát viên không lưu tiếp cận ra đa, không ra đa;

- Kiểm soát viên không lưu đường dài ra đa, không ra đa;

- Kíp trưởng không lưu;

- Huấn luyện viên không lưu;

- Nhân viên đánh tín hiệu;

(2) Nhân viên điều khiển, vận hành thiết bị hàng không, phương tiện hoạt động tại khu vực hạn chế của cảng hàng không, sân bay (chức danh m) theo quy định tại khoản 1 Điều 47 Thông tư số 16/2010/TT-BGTVT bao gồm những người thực hiện nhiệm vụ điều khiển, vận hành xe ô-tô thông thường, xe tải, xe chở khách, xe chở nhân viên trong sân đỗ, xe cứu thương; xe nâng hàng; xe kéo hàng; xe kéo đẩy tầu bay; xe thang; băng chuyền hàng hóa, hành lý; xe tra nạp nhiên liệu cho tàu bay và cho các phương tiện mặt đất; xe trung chuyển xe vệ sinh, xe cấp nước sạch, xe phục vụ hành khách cần trợ giúp đặc biệt, xe chở suất ăn, xe nâng vật tư vật phẩm phục vụ chuyến bay; xe và thiết bị cấp điện; cấp khí điều hòa; thiết bị khởi động khí... mà đơn vị đang khai thác, sử dụng và hoạt động tại khu vực hạn chế của cảng hàng không, sân bay.

(3) Nhân viên khai thác mặt đất phục vụ chuyến bay (chức danh 0) theo quy định tại khoản 14 Điều 4 Thông tư số 16/2010/TT-BGTVT bao gồm những người làm việc ở các vị trí: nhân viên giám sát dịch vụ chuyến bay; kiểm tra và làm thủ tục vận chuyển hành khách, hành lý, hàng hóa tại cảng hàng không, sân bay; cân bằng trọng tải tàu bay; kiểm tra hàng nguy hiểm trước khi đưa lên tàu bay; vệ sinh tàu bay; hướng dẫn chất xếp; xếp, dỡ hành lý, hàng hóa lên, xuống tàu bay và các nhiệm vụ khác theo quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành liên quan.

Tương tự, các chức danh khác cũng được hiểu như trên.

Các đối tượng khác (không phải là nhân viên hàng không) gọi là nhân viên ngành hàng không.

Thứ hai: Nhân viên hàng không bao gồm cả lao động là người nước ngoài có hợp đồng lao động làm việc cho các doanh nghiệp hoạt động hàng không thuộc 14 chức danh nhân viên hàng không (có chứng chỉ chuyên môn và giấy phép nhân viên hàng không được Cục Hàng không Việt Nam cấp hoặc công nhận).

3. Về người sử dụng lao động, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan

Người sử dụng lao động, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp quy định tại Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT là cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp có sử dụng nhân viên hàng không (sau đây được gọi tắt là đơn vị);

II. VỀ CHẾ ĐỘ KỶ LUẬT LAO ĐỘNG ĐẶC THÙ

Theo Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT quy định 3 vấn đề gồm: (1) Tạm đình chỉ ngay công việc của nhân viên hàng không đang đảm nhiệm khi xảy ra hành vi vi phạm trong các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 5 46/2013/TT-BGTVT. (2) Không sử dụng làm việc tại các vị trí chức danh nhân viên hàng không đối với nhân viên hàng không vi phạm quy định tại Điều 6 Thông tư 46/2013/TT-BGTVT. (3) Chế độ kỷ luật lao động đặc thù theo quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều này (Điều 3) không thay thế các hình thức xử lý kỷ luật lao động đối với nhân viên hàng không theo quy định của Bộ luật Lao động. Nội dung này được hiểu như sau:

1. Đối với việc “Tạm đình chỉ ngay công việc của nhân viên hàng không”:

Tại khoản 1 Điều 3 của Thông tư số 46 /2013/TT-BGTVT quy định: “Tạm đình chỉ ngay công việc của nhân viên hàng không đang đảm nhiệm khi xảy ra hành vi vi phạm trong các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 5 Thông tư này”, có nghĩa là khoản này chỉ áp dụng đối với những người có hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 5 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT, gồm:

a) Vi phạm các quy định, nội quy gây uy hiếp an toàn, an ninh hàng không;

b) Bị điều tra, khởi tố trong các vụ án hình sự;

c) Tự ý bỏ vị trí làm việc;

d) Uống rượu, bia trong giờ làm việc hoặc có nồng độ cồn trong máu, hơi thở trong khi thực hiện nhiệm vụ;

đ) Trộm cắp, chiếm đoạt trái phép tài sản của tổ chức, cá nhân;

e) Lợi dụng vị trí làm việc để buôn lậu, vận chuyển trái phép người, tài sản, hàng hóa;

g) Sử dụng hoặc có kết quả dương tính đối với các chất ma túy hoặc chất kích thích không được phép sử dụng khác theo quy định;

h) Đánh bạc, gây rối, làm mất an ninh, trật tự tại nơi làm việc.

Tuy nhiên, việc áp dụng điều khoản này khá phức tạp bởi tính đa dạng về hành vi vi phạm, có các hành vi vi phạm xảy ra trong hiện tại, có hành vi vi phạm xảy ra trong quá khứ nhưng mới bị phát hiện (bị kết án trong các vụ án hình sự; có nồng độ cồn trong máu, hơi thở; kết quả dương tính đối với các chất ma túy; trộm cắp, chiếm đoạt trái phép tài sản của tổ chức, cá nhân...), do vậy việc áp dụng phải dựa vào hành vi vi phạm cụ thể, việc tạm đình chỉ có thể thực hiện trong khi nhân viên đang làm nhiệm vụ, nhưng cũng có thể tạm đình chỉ trước khi chỉ định thực hiện nhiệm vụ. Nội dung cụ thể được hướng dẫn tại mục III dưới đây.

Lưu ý: tại điểm đ khoản 1 Điều 5 Thông tư số 46 /2013/TT-BGTVT quy định tạm đình chỉ đối với trường hợp: “Trộm cắp, chiếm đoạt trái phép tài sản của tổ chức, cá nhân”, gồm cả hành vi trộm cắp, chiếm đoạt trái phép tài sản của tổ chức, cá nhân tại nơi làm việc (trong đơn vị) và ngoài ngoài nơi làm việc (ngoài đơn vị). Trong trường hợp vi phạm ở ngoài đơn vị thì việc tạm đình chỉ công việc phải dựa vào thông báo kèm theo biên bản vi phạm và quyết định xử phạt vi phạm hành chính của cơ quan quản lý có thẩm quyền của địa phương nơi xảy ra vi phạm.

2. Đối với việc “Không sử dụng làm việc tại các vị trí chức danh nhân viên hàng không”

Tại khoản 1 Điều 3 của Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT quy định: “Không sử dụng làm việc tại các vị trí chức danh nhân viên hàng không đối với nhân viên hàng không vi phạm quy định tại Điều 6 Thông tư này”, gồm:

a) Cố ý vi phạm các quy định, nội quy trực tiếp gây tai nạn hàng không hoặc sự cố hàng không nghiêm trọng.

b) Bị kết án trong các vụ án hình sự.

c) Trộm cắp, chiếm đoạt trái phép tài sản của tổ chức, cá nhân.

d) Lợi dụng vị trí làm việc để buôn lậu, vận chuyển trái phép người, tài sản, hàng hóa.

e) Sử dụng hoặc có kết quả dương tính đối với các chất ma túy hoặc chất kích thích không được phép sử dụng khác trong quy định.

Khác với các hành vi vi phạm nêu tại khoản 1 Điều 5 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT, các hành vi vi phạm đã được xác định tính chất, mức độ có tính nghiêm trọng, vượt quá giới hạn cho phép, có ảnh hưởng trực tiếp, lâu dài đến an toàn hàng không, nếu để làm việc ở vị trí nhân viên hàng không sẽ có nguy cơ tiềm ẩn gây mất an toàn hàng không. Do vậy, theo quy định của Bộ luật Lao động thì mức độ vi phạm chưa đến mức phải sa thải nhưng không thể sử dụng làm việc tại vị trí nhân viên hàng không.

Để áp dụng được Điều khoản này phù hợp, đảm bảo tính chính xác, khách quan, người bị xử lý không có khiếu nại thì các đơn vị phải dựa vào các yếu tố như sau:

Một là: Các hành vi vi phạm của nhân viên hàng không phải được điều tra, xác minh và có kết luận của Hội đồng kỷ luật lao động đặc thù nhân viên hàng không của đơn vị (có thể sử dụng Hội đồng kỷ luật của đơn vị) về hành vi vi phạm và tính chất, mức độ vi phạm của nhân viên hàng không;

Hai là: Người vi phạm phải được kiểm điểm, phân tích để nhận rõ hành vi vi phạm của mình, tự nhận hình thức kỷ luật và phải làm từ cơ sở lên theo quy định;

Lưu ý: Việc không sử dụng làm việc tại các vị trí chức danh nhân viên hàng không đối với nhân viên hàng không vi phạm quy định tại Điều 6 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT không đồng nghĩa với việc sa thải nhân viên hàng không theo quy định của Bộ luật Lao động; khi nhân viên hàng không không được sử dụng làm việc tại các vị trí chức danh nhân viên hàng không nhưng nhân viên đó vẫn có thể được bố trí làm việc ở các vị trí không phải là nhân viên hàng không phù hợp nếu hành vi vi phạm chưa đến mức bị sa thải theo Bộ luật Lao động.

Ví dụ: Một nhân viên an ninh hàng không trong đợt kiểm tra sức khỏe định kỳ hàng năm phát hiện kết quả dương tính đối với các chất ma túy, theo quy định trên nhân viên này không được sử dụng làm việc tại các vị trí nhân viên an ninh hàng không và 13 chức danh nhân viên hàng không khác; hoặc một nhân viên khai thác mặt đất phục vụ chuyến bay ở vị trí cân bằng trọng tải tàu bay, bị kết án 12 tháng tù cho hưởng án treo trong vụ án hình sự, nhân viên này cũng không được sử dụng làm việc tại các vị trí nhân viên viên khai thác mặt đất phục vụ chuyến bay liên quan đến các nhiệm vụ nêu tại khoản 14 Điều 4 Thông tư số 61/2011/TT-BGTVT (Nhiệm vụ theo chức danh của nhân viên hàng không) và 13 chức danh nhân viên hàng không khác.

Tuy nhiên 02 nhân viên này vẫn được bố trí làm việc ở vị trí khác phù hợp nhưng không phải là vị trí nhân viên hàng không.

Trong trường hợp nhân viên hàng không vi phạm tới mức phải áp dụng các hình thức kỷ luật theo Bộ luật Lao động thì đơn vị phải thực hiện các bước xét kỷ luật theo quy định của Bộ luật Lao động.

3. Chế độ kỷ luật lao động đặc thù theo quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều 3 không thay thế các hình thức xử lý kỷ luật lao động đối với nhân viên hàng không theo quy định của Bộ luật Lao động.

Như đã giải thích ở trên khi xử lý kỷ luật lao động đặc thù đối với nhân viên hàng không không thay thế các hình thức xử lý kỷ luật lao động đối với nhân viên hàng không theo quy định của Bộ luật Lao động, trong trường hợp nhân viên hàng không vi phạm tới mức phải áp dụng các hình thức kỷ luật theo Bộ luật Lao động thì đơn vị phải thực hiện các bước xét kỷ luật theo quy định của Bộ luật Lao động. Như vậy, một nhân viên hàng không có hành vi vi phạm có thể vừa bị xử lý kỷ luật lao động đặc thù theo Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT và vừa bị xử lý kỷ luật theo quy định của Bộ luật Lao động.

III. VỀ THẨM QUYỀN ÁP DỤNG CHẾ ĐỘ KỶ LUẬT LAO ĐỘNG ĐẶC THÙ

Theo quy định tại Điều 4 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT: Người sử dụng hoặc người được ủy quyền sử dụng nhân viên hàng không có quyền áp dụng chế độ kỷ luật lao động đặc thù đối với nhân viên hàng không khi vi phạm. Để hiểu một cách đầy đủ và áp dụng Điều này đúng thẩm quyền, nội dung này được hiểu như sau:

a) Sử dụng nhân viên hàng không: Sử dụng nhân viên hàng không bao gồm cả việc tuyển dụng, ký hợp đồng lao động, quản lý, sử dụng, đào tạo, huấn luyện, cấp, công nhận chứng chỉ chuyên môn, năng định và giấy phép (đối với những người yêu cầu phải có giấy phép nhân viên hàng không), duy trì, phát triển kiến thức, kỹ năng làm việc...;

b) Người sử dụng nhân viên hàng không: là một tổ chức (doanh nghiệp, đơn vị) là pháp nhân theo quy định của pháp luật, có quyền tuyển dụng, ký hợp đồng lao động bằng văn bản, quản lý, sử dụng và trả lương cho nhân viên hàng không. Ví dụ: Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam là người sử dụng nhân viên hàng không; các đơn vị trực thuộc Tổng công ty Cảng hàng không là người được giao quản lý và bố trí công việc đối với nhân viên hàng không.

c) Người được ủy quyền sử dụng nhân viên hàng không: là tổ chức thuộc pháp nhân, được pháp nhân ủy quyền quản lý, sử dụng nhân viên hàng không theo phân cấp ví dụ: Giám đốc Cảng hàng không quốc tế Nội Bài là người được Tổng Giám đốc Tổng công ty Cảng HKVN ủy quyền sử dụng nhân viên hàng không đối với các nhân viên thuộc quyền quản lý của Cảng hàng không quốc tế Nội Bài.

Vậy theo giải thích trên thì việc áp dụng chế độ kỷ luật lao động đặc thù thuộc thẩm quyền của Tổng công ty Cảng HKVN và các đơn vị trực thuộc Tổng công ty Cảng HKVN được Tổng công ty Cảng HKVN ủy quyền theo phân cấp.

Tuy nhiên, để thực hiện được việc “Tạm đình chỉ ngay công việc của nhân viên hàng không đang đảm nhiệm khi xảy ra hành vi vi phạm trong các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 5 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT” đảm bảo tính chính xác, kịp thời, an toàn tuyệt đối, đơn vị (người sử dụng nhân viên hàng không) phải có phân cấp và quy định cụ thể trình tự, thủ tục tạm đình chỉ và trách nhiệm, quyền hạn của người được ủy quyền (đến cấp đội, tổ, ca, kíp). Đồng thời, các hành vi vi phạm kỷ luật lao động đặc thù phải được quy định cụ thể trong nội quy lao động của đơn vị, phù hợp với các quy định khác có liên quan; ví dụ:

- Việc tạm đình chỉ kiểm soát viên không lưu của ACC Hà Nội thực hiện theo Nội quy lao động của Tổng công ty QLB Việt Nam, đồng thời tham chiếu quy định tại điểm 2.10 mục 2 (quản lý kíp trực), Chương II của tài liệu hướng dẫn khai thác của Trung tâm kiểm soát đường dài (ACC) Hà Nội được ban hành kèm theo Quyết định số 4154/QĐ-CHK ngày 06/9/2013 và phê duyệt tu chỉnh số 01 tại Quyết định số 29/QĐ-CHK ngày 09/01/2014 của Cục trưởng Cục HKVN.

- Việc tạm đình chỉ thành viên tổ bay trong khi thực hiện chuyến bay thực hiện theo Nội quy lao động của Tổng công ty Hàng không Việt Nam; quy định tại Thông tư 01/2011/TT-BGTVTngày 17/01/2011 của Bộ trưởng Bộ GTVT ban hành Bộ quy chế An toàn hàng không dân dụng lĩnh vực tàu bay và khai thác tàu bay, Tài liệu hướng dẫn khai thác bay (FOM); hoặc việc tạm đình chỉ nhân viên điều khiển, vận hành phương tiện, thiết bị hàng không tại khu vực hạn chế của cảng HK, SB, nhân viên khai thác mặt đất của Xí nghiệp thương mại mặt đất Nội Bài, Tân Sơn Nhất (NIAGS, TIAGS) được thực hiện trên cơ sở hướng dẫn khai thác mặt đất (GOM) của Tổng công ty HKVN được Cục HKVN chấp thuận và nội quy, quy định nội bộ của NIAGS, TIAGS.

IV. VỀ TẠM ĐÌNH CHỈ CÔNG VIỆC ĐỐI VỚI NHÂN VIÊN HÀNG KHÔNG

Theo Điều 5 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT quy định:

Một là: Nhân viên hàng không bị tạm đình chỉ công việc đang đảm nhận trong các trường hợp sau:

a) Vi phạm các quy định, nội quy gây uy hiếp an toàn, an ninh hàng không;

b) Bị điều tra, khởi tố trong các vụ án hình sự;

c) Tự ý bỏ vị trí làm việc;

d) Uống rượu, bia trong giờ làm việc hoặc có nồng độ cồn trong máu, hơi thở trong khi thực hiện nhiệm vụ;

đ) Trộm cắp, chiếm đoạt trái phép tài sản của tổ chức, cá nhân;

e) Lợi dụng vị trí làm việc để buôn lậu, vận chuyển trái phép người, tài sản, hàng hóa;

g) Sử dụng hoặc có kết quả dương tính đối với các chất ma túy hoặc chất kích thích không được phép sử dụng khác theo quy định;

h) Đánh bạc, gây rối, làm mất an ninh, trật tự tại nơi làm việc.

Hai là: Thời gian tạm đình chỉ, chế độ tiền lương trong thời gian tạm đình chỉ được thực hiện theo quy định tại Bộ luật Lao động.

Để hiểu rõ mục đích và áp dụng chế độ kỷ luật lao động đặc thù đảm bảo tính dân chủ, công khai, minh bạch, chính xác và hiệu quả, có tác dụng giáo dục nhân viên hàng không nâng cao ý thức, trách nhiệm tuân thủ pháp luật, đảm bảo an ninh, an toàn hàng không, ngăn ngừa những nguy cơ tiềm ẩn gây mất an toàn hàng không có thể xảy ra trong khi thực hiện nhiệm vụ. Cục HKVN hướng dẫn cụ thể như sau:

1. Đối với việc “Tạm đình chỉ ngay công việc của nhân viên hàng không”:

Theo quy định của Bộ luật lao động về tạm đình chỉ công việc đối với người lao động: “việc tạm đình chỉ công việc của người lao động chỉ được thực hiện sau khi tham khảo ý kiến của tổ chức đại diện tập thể lao động tại cơ sở”; nhưng do tính đặc thù của hoạt động hàng không không, để đảm bảo an toàn tuyệt đối trong hoạt động hàng không nhằm theo quy định của Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT việc tạm đình chỉ công việc của nhân viên hàng không được thực hiện ngay tại vị trí làm việc, việc tạm đình chỉ ngay có thể được thực hiện bằng văn bản hoặc bằng miệng. Tùy theo tính chất, mức độ của từng hành vi vi phạm và vị trí làm việc của nhân viên hàng không, người sử dụng nhân viên hàng không phải cân nhắc cách thức, biện pháp phù hợp để đảm bảo an toàn hàng không, nhất là an toàn bay.

Ví dụ 1: Một nhân viên không lưu khi đang thực hiện nhiệm vụ tại vị trí kiểm soát tiếp cận, do lơ là, thiếu tập trung không kiểm soát chặt chẽ dải phân cách máy bay đang bay trong khu vực được giao kiểm soát, có nguy cơ va chạm gây mất an toàn bay, nhân viên đó nhân viên đó phải bị tạm đình chỉ ngay. Khi nhân viên đó bị tạm đình chỉ thì đơn vị phải bố trí ngay nhân viên khác thay thế phù hợp, không làm ảnh hưởng, gián đoạn việc kiểm soát tiếp cận của của vị trí này.

Ví dụ 2: Một nhân viên đang điều khiển, vận hành phương tiện thiết bị hàng không trong khu vực hạn chế của cảng hàng không sân bay mà uống rượu, bia hoặc bị phát hiện có nồng độ cồn trong máu, hơi thở thì lập tức nhân viên đó bị tạm đình chỉ ngay nhiệm vụ và cử người khác thay thế.

Việc tạm đình chỉ nhân viên này được thực hiện ngay tức thì mà không cần đợi đến khi đã có người thay thế. Khi tạm đình chỉ nhân viên hàng không vi phạm, phương tiện, thiết bị do người bị tạm đình chỉ điều khiển, vận hành nếu chưa có người thay thế kịp thời thì phương tiện, thiết bị đó phải đưa về vị trí tập kết đảm bảo không làm cản trở việc di chuyển của các phương tiện khác trên khu vực hạn chế và không làm ảnh hưởng đến an toàn hàng không.

Ví dụ 3: Tiếp viên trong thành phần tổ bay trên một chuyến bay, khi được giao nhiệm vụ phục vụ, hướng dẫn hành khách lên, xuống tàu bay và phụ trách kiểm soát đảm bảo an toàn cửa thoát hiểm của tàu bay đang đỗ trên sân đỗ tàu bay, do không kiểm soát chặt chẽ để hành khách mở cửa thoát hiểm, tiếp viên đó bị tạm đình chỉ ngay nhiệm vụ phục vụ chuyến bay để điều tra, xác minh nguyên nhân và xử lý theo quy định. Việc tạm đình chỉ tiếp viên này được thực hiện ngay tức thì mà không cần đợi khi đã có người thay thế.

Ví dụ 4: Nhân viên khai thác mặt đất phục vụ chuyến bay, có chứng chỉ chuyên môn theo quy định, đang thực hiện nhiệm vụ ở vị trí chất xếp hành lý, hàng hóa lên/xuống tàu bay, trong khi thực hiện nhiệm vụ nhân viên này có hành vi móc hành lý để lấy cắp tài sản của hành khách gửi theo hành lý, khi bị phát hiện nhân viên đó bị tạm đình chỉ ngay và thay thế bằng nhân viên khác phù hợp.

Các nhân viên khác khi có hành vi vi phạm, đơn vị cũng thực hiện tương tự như các trường hợp được ví dụ nêu trên.

Lưu ý:

Thứ nhất: tại điểm đ khoản 1 Điều 5 Thông tư số 46 /2013/TT-BGTVT quy định tạm đình chỉ đối với trường hợp: “Trộm cắp, chiếm đoạt trái phép tài sản của tổ chức, cá nhân”, nội dung này được hiểu như sau: hành vi trộm cắp, chiếm đoạt trái phép tài sản của tổ chức, cá nhân bao gồm cả tại nơi làm việc (trong đơn vị) và ngoài ngoài nơi làm việc (ngoài đơn vị). Trong trường hợp vi phạm ở ngoài đơn vị thì việc tạm đình chỉ công việc phải dựa vào thông báo kèm theo biên bản vi phạm và quyết định xử phạt hành chính của cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền của địa phương nơi xảy ra vi phạm.

Thứ hai: Theo quy định của Bộ luật lao động về tạm đình chỉ công việc đối với người lao động: “việc tạm đình chỉ công việc của người lao động chỉ được thực hiện sau khi tham khảo ý kiến của tổ chức đại diện tập thể lao động tại cơ sở”; nhưng do tính đặc thù của hoạt động hàng không không, để đảm bảo an toàn tuyệt đối trong hoạt động hàng không nhằm theo quy định của Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT việc tạm đình chỉ công việc của nhân viên hàng không được thực hiện ngay tại vị trí làm việc. Sau khi thực hiện việc tạm đình chỉ ngay công việc của nhân viên hàng không, người sử dụng lao động phải thực hiện các quy trình, thủ tục tạm đình chỉ công việc theo quy định tại Điều 129 (Tạm đình chỉ công việc) của Bộ Luật lao động.

2. Đối với thời gian tạm đình chỉ và chế độ lương: Thời gian tạm đình chỉ, chế độ tiền lương trong thời gian tạm đình chỉ được thực hiện theo quy định tại Bộ luật Lao động.

V. VỀ SỬ DỤNG NHÂN VIÊN HÀNG KHÔNG VI PHẠM KỶ LUẬT LAO ĐỘNG ĐẶC THÙ

Theo quy định tại Điều 6 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT quy định: Không sử dụng làm việc tại vị trí nhân viên hàng không ở bất kỳ doanh nghiệp nào hoạt động trong lĩnh vực hàng không dân dụng đối với các trường hợp sau:

1. Cố ý vi phạm các quy định, nội quy trực tiếp gây tai nạn hàng không hoặc sự cố hàng không nghiêm trọng.

2. Bị kết án trong các vụ án hình sự.

3. Trộm cắp, chiếm đoạt trái phép tài sản của tổ chức, cá nhân.

4. Lợi dụng vị trí làm việc để buôn lậu, vận chuyển trái phép người, tài sản, hàng hóa.

5. Sử dụng hoặc có kết quả dương tính đối với các chất ma túy hoặc chất kích thích không được phép sử dụng khác trong quy định.

Như vậy có nghĩa là: nếu một nhân viên hàng không vi phạm các quy định tại Điều 6 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT ở một đơn vị A, nhân viên này đã bị áp dụng hình thức “Không sử dụng làm việc tại các vị trí chức danh nhân viên hàng không” tại đơn vị A theo quy định tại khoản 2 Điều 3 của Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT thì các đơn vị khác hoạt động trong lĩnh vực hàng không cũng không được sử dụng làm việc tại các vị trí chức danh nhân viên hàng không.

Ví dụ: Ông Nguyễn Văn A, nhân viên kỹ thuật bảo dưỡng tàu bay của Công ty VAECO vi phạm một (1) trong năm (5) trường hợp quy định tại Điều 6 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT đã bị xử lý không sử dụng làm việc tại vị trí nhân viên kỹ thuật bảo dưỡng tàu bay và được điều chuyển về làm việc tại vị trí khác không phải là nhân viên hàng không của Công ty VAECO. Sau một thời gian 02 tháng, ông A có đơn xin chuyển công tác về Công ty CPHK Vietjet, Công ty CPHK Vietjet có thể tiếp nhận và bố trí công việc phù hợp nhưng không được bố trí ông A làm việc tại bất kỳ các vị trí chức danh nhân viên hàng không nào (14 chức danh) của Vietjet.

VI. VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƯỜI SỬ DỤNG LAO ĐỘNG HOẠT ĐỘNG TRONG LĨNH VỰC HÀNG KHÔNG DÂN DỤNG

1. Theo khoản 1 Điều 7 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT quy định: “Căn cứ quy định của Thông tư này, người sử dụng nhân viên hàng không quy định cụ thể các hành vi vi phạm kỷ luật lao động đặc thù trong nội quy lao động của đơn vị”.

Đây là nội dung hết sức quan trọng bởi tính đặc thù và đa dạng của các hành vi vi phạm kỷ luật lao động đặc thù trong hoạt động hàng không, do vậy các đơn vị (người sử dụng lao động) cần thực hiện tốt một số yêu cầu sau:

a) Tổ chức quản lý đội ngũ nhân viên hàng không hết sức chặt chẽ, cụ thể theo nhóm chuyên môn và vị trí làm việc (như ví dụ ở khoản 1 Mục I của Hướng dẫn này). Nội dung quản lý bao gồm cả việc tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, huấn luyện, cấp năng định và giấy phép (đối với những người yêu cầu phải có giấy phép nhân viên hàng không), duy trì, phát triển kiến thức, kỹ năng làm việc...;

b) Người sử dụng lao động, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp thực hiện quản lý kỷ luật lao động đặc thù đối với nhân viên hàng không thông qua hệ thống tổ chức, bộ máy quản lý, điều hành, hệ thống văn bản quản lý của đơn vị trên cơ sở cụ thể hóa Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT Thông tư số 61/2011/TT-BGTVT hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, tiêu chuẩn kỹ thuật, nghiệp vụ chuyên ngành, quốc tế về hàng không; tiêu chuẩn cơ sở ngành, hướng dẫn khai thác cơ sở cung cấp dịch vụ hàng không của đơn vị và thực tiễn hoạt động của đơn vị như:

- Quy trình, quy chuẩn khai thác và cung cấp dịch vụ hàng không của đơn vị;

- Quy trình thao tác, tác nghiệp của nhân viên hàng không theo vị trí làm việc được chỉ định;

- Chức trách, nhiệm vụ của nhân viên hàng không đối với từng vị trí công việc chuyên môn trong hệ thống khai thác và cung cấp dịch vụ hàng không của đơn vị (theo Điều 4 Thông tư số 61/2011/TT-BGTVT của Bộ GTVT và Hướng dẫn số 899/HD-CHK ngày 01/3/2013 của Cục HKVN);

- Nội quy lao động, các quy định nội bộ, các hành vi vi phạm kỷ luật đặc thù, các biện pháp chế tài quản lý của đơn vị trong việc áp dụng Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT;

- Phân cấp quản lý, nguyên tắc, thẩm quyền, quy trình áp dụng kỷ luật lao động đặc thù của đơn vị (tạm đình chỉ, không sử dụng làm việc ở vị trí chức danh nhân viên hàng không...);

- Các nội dung khác liên quan phù hợp.

2. Việc thực hiện chế độ báo cáo: Thực hiện theo quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 7 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT, trong đó nêu rõ các trường hợp vi phạm quy định tại Điều 5 phải tạm đình chỉ và các trường hợp vi phạm Điều 6 phải áp dụng hình thức “không sử dụng làm việc tại vị trí nhân viên hàng không”. Hình thức báo cáo thực hiện bằng văn bản kèm theo biểu báo cáo số 1 và số 2 theo mẫu tại Phụ lục 1 kèm theo Hướng dẫn này.

Mặt khác, mặc dù đối tượng điều chỉnh của Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT là nhân viên hàng không, song nhân viên hàng không cũng là người lao động, do vậy việc áp dụng chế độ lao động kỷ luật đặc thù đối với nhân viên hàng không không phải là hình thức kỷ luật thay thế các hình thức kỷ luật theo quy định của Bộ luật Lao động. Ngoài ra, việc quản lý, sử dụng nhân viên hàng không còn được điều chỉnh bởi nhiều văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành hàng không khác nhau, ví dụ:

1. Về hoạt động đào tạo, huấn luyện, cấp năng định, giấy phép nhân viên hàng không được điều chỉnh bởi Thông tư số 61/2011/TT-BGTVT ngày 21/12/2011 quy định về nhân viên hàng không, cơ sở đào tạo, huấn luyện nghiệp vụ nhân viên hàng không và cơ sở đánh giá trình độ tiếng Anh nhân viên hàng không;

2. Về chế độ thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi đối với người lao động làm các công việc có tính chất đặc thù trong ngành hàng không được điều chỉnh bởi Thông tư số 42/2011/TT-BGTVT ngày 01/6/2011 “Hướng dẫn thực hiện chế độ thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi đối với người lao động làm các công việc có tính chất đặc thù trong ngành hàng không” mà trong đó chủ yếu là nhân viên hàng không.

3. Các nguyên tắc, chế độ, quy trình, quy chuẩn làm việc đối với nhân viên hàng không được điều chỉnh bởi nhiều văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành hàng không khác như: Nhân viên hàng không lĩnh vực khai thác cảng hàng không, sân bay được điều chỉnh bởi Thông tư số 16/2010/TT-BGTVT ngày 30/06/2010 quy định chi tiết về quản lý, khai thác cảng hàng không, sân bay; Nhân viên lĩnh vực quản lý hoạt động bay được điều chỉnh bởi Thông tư số 19/2009/TT-BGTVT 08/9/2009 về khí tượng hàng không, các Quy chế không lưu HKDD, Quy chế Thông tin dẫn đường giám sát hàng không (CNS), Quy chế Thông báo tin tức hàng không (AIS); Nhân viên lĩnh vực khai thác bay và tàu bay được điều chỉnh bởi Thông tư số 01/2011/TT-BGTVT ngày 17/01/2011 của Bộ trưởng Bộ GTVT ban hành Bộ quy chế An toàn hàng không dân dụng lĩnh vực tàu bay và khai thác tàu bay v.v....

Đồng thời việc quản lý nhân viên hàng không còn phải tuân thủ các quy định, tiêu chuẩn và các Phụ ước (Annex) của Công ước quốc tế như: Phụ ước 1 về Cấp giấy phép nhân viên hàng không (Personnel Licensing); Phụ ước 2 về Quy tắc bay (Rules of the Air)...; danh mục cụ thể các Phụ ước quốc tế và hệ thống văn bản quy phạm pháp luật Việt Nam về hàng không được nêu tại Phụ lục 2 kèm theo Hướng dẫn này.

Do vậy, khi thực hiện các đơn vị chú ý phải nghiên cứu kỹ hệ thống văn bản quy phạm pháp luật có liên quan để xây dựng Nội quy, Quy định nội bộ của đơn vị phù hợp.

VII. VỀ HIỆU LỰC VÀ ĐIỀU KHOẢN THI HÀNH

Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 02 năm 2014; Bộ trưởng giao Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam có trách nhiệm kiểm tra, giám sát việc tổ chức thực hiện Thông tư.

VIII. TRIỂN KHAI THỰC HIỆN

Các cơ quan, đơn vị liên quan có trách nhiệm triển khai thực hiện Hướng dẫn này, trong quá trình thực hiện nếu gặp khó khăn vướng mắc yêu cầu báo cáo Cục Hàng không Việt Nam để xem xét bổ sung, sửa đổi kịp thời.

PHỤ LỤC 1

MẪU BÁO CÁO TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CHẾ ĐỘ KỶ LUẬT LAO ĐỘNG ĐẶC THÙ ĐỐI VỚI NHÂN VIÊN HÀNG KHÔNG
(Kèm theo Hướng dẫn số: 2202/HD-CHK ngày 24/6/2014 của Cục HKVN)

Biểu số 1

BÁO CÁO
DANH SÁCH NHÂN VIÊN HÀNG KHÔNG CÓ HÀNH VI VI PHẠM KỶ LUẬT LAO ĐỘNG ĐẶC THÙ

(Dùng cho báo cáo khi nhân viên hàng không có hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 5 Thông tư số 46/2013/TT-BGTVT)

Kính gửi: Cục Hàng không Việt Nam

Phần 1: Báo cáo bằng lời

a) Số lượng nhân viên hàng không có hành vi vi phạm.

b) Hoàn cảnh, tình huống khi nhân viên hàng không vi phạm.

c) Tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi vi phạm.

d) Nguyên nhân vi phạm.

đ) Hình thức xử lý, áp dụng.

e) Biện pháp, giải pháp khắc phục hậu quả được áp dụng, bài học kinh nghiệm.

Phần 2: Danh sách nhân viên hàng không vi phạm kỷ luật lao động đặc thù

Biểu số 2

BÁO CÁO
TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CHẾ ĐỘ KỶ LUẬT LAO ĐỘNG ĐẶC THÙ ĐỐI VỚI NHÂN VIÊN HÀNG KHÔNG

(Dùng cho báo cáo định kỳ 6 tháng, hàng năm)

Kính gửi: Cục Hàng không Việt Nam

Phần 1: Báo cáo bằng lời

a) Tình hình vi phạm kỷ luật lao động đặc thù của nhân viên hàng không tại đơn vị trong kỳ báo cáo.

b) Số lượng, tỷ lệ so với tổng số nhân viên hàng không, xu hướng tăng, giảm trong kỳ và so với cùng kỳ năm trước.

c) Tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi vi phạm.

d) Biện pháp, giải pháp khắc phục hậu quả, bài học kinh nghiệm.

đ) Kết quả xử lý kỷ luật lao động đặc thù đối với nhân viên hàng không có hành vi vi phạm (hình thức xử lý, áp dụng).

e) Các biện pháp, giải pháp để ngăn ngừa, giảm thiểu các hành vi vi phạm trong đơn vị (công tác quản lý, giám sát, đào tạo, huấn luyện, tuyên truyền, vận động nâng cao ý thức trách nhiệm hoặc các biện pháp hành chính ….).

f) Đề xuất, kiến nghị.

Phần 2: Biểu báo cáo tổng hợp

(có danh sách cụ thể kèm theo)

PHỤ LỤC 2

DANH MỤC CÁC PHU ƯỚC (ANNEX) CỦA CÔNG ƯỚC QUỐC TẾ VỀ HÀNG KHÔNG VÀ DANH MỤC CÁC VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT VỀ HÀNG KHÔNG CỦA VIỆT NAM CÒN HIỆU LỰC
(Kèm theo Hướng dẫn số: 2202/HD-CHK ngày 24/6/2014 của Cục HKVN)
(để làm tài liệu tham khảo)

I. Danh mục các Phụ ước (Annex)

II. Danh mục các văn bản quy phạm pháp luật về hàng không của Việt Nam còn hiệu lực1